पाेखरा । गण्डकी प्रदेशका मुख्यमन्त्री सुरेन्द्रराज पाण्डेले संघीयता मूल मर्म अनुसार लागु नहुने हाे भने याे मुलुकमा संघीयता नचल्ने र काम पनि नहुने ठाेकुवा गरेका छन् । गण्डकी प्रज्ञा प्रतिष्ठानको आयोजनामा पोखरामा शनिबार भएको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा मुख्यमन्त्री पाण्डेले प्रदेशकाे सत्ता र संघकाे सत्तामा लडाइँ रहेकाे बताउँदै संघीय गणतन्त्रकाे एजेण्डाका साथ बन्दुक बाेकेकाे माओवादीकै नेतृत्व अहिले रहेकाले संघीयताकाे मूल मर्म लागु गर्न नसक्ने हाे भने संघीयता नचल्ने र काम नलाग्ने बताएका हुन् ।

उनले प्रदेश सरकारसँग कुनै राइट (अधिकार) नै नभएकाे बताए ।  प्रहरी चलाउने अधिकारसमेत आफूमा नरहेकाे भन्दै उनले नगर पुलिस हुने, संघीय पुलिस हुने, प्रदेशकाे त पुलिस समेत नभएकाे गुनासाे गरे । फेवाताल बचाउने मुद्धा प्रदेशलेसमेत खेपिरहेकाे भन्दै उनले कारबाही हुने तर अधिकार केही नभएकाे बताए ।  ‘संघीयताको मारमा परेको नै प्रदेश हो । सबैले प्रदेश काम छैन भनिरहेका छन् ।’ पाण्डेले भने – ‘प्रदेशले के गर्न सक्छ ? आफ्नै प्रदेशकाे काेराेला नाकामा अनुमति त दिन पाउने अधिकार छैन । अधिकार विना प्रदेश चल्दैन । टिक्दैन ।’

नेपालका प्रज्ञा प्रतिष्ठानले कामको शैलीमा परिवर्तन गर्नुपर्ने बताएका छन् । गमुलुकलाई संघीयतामा लगेपनि केन्द्रीकृत मानसिकता अझै तोड्न नसकिएको उनको भनाई थियो । ‘हामीले परिवर्तन त ग¥यौ तर केन्द्रीकृत मानसिकता अझै तोड्न सकेका छैनौ सोही कारण प्रज्ञा प्रतिष्ठानले कामको शैलीमा परिवर्तन गर्नुपर्छ’ उनले भने । केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय तहका प्रज्ञा प्रतिष्ठानले गर्ने कार्य दोहोरिन नहुनेमा उनको जोड थियो ।

गण्डकी प्रदेश सरकार आफ्नै आम्दानीको भरमा सरकार चलाउन सक्ने अवस्थामा नरहेको र संघबाट आउने अनुदान समेत घटेर आउँदा गण्डकी प्रज्ञा प्रतिष्ठानको बजेट घटाउनु परेको सुनाए । यतिहुँदाहुँदै पनि बजेटकै कारण प्रतिष्ठानका कार्यक्रममा अवरोध आउन भने नदिने उनले वाचा गरें । ‘तपाईहरुको योजनामा अवरोध आउने खालको अवस्था सिर्जना आउने दिने छैन, गण्डकी प्रदेशको भाषा, संस्कृति, कला र संगीतको संरक्षणको लागि सरकारले सकेको सहयोग गर्छ’ प्रतिष्ठानको प्रमुख संरक्षक रहेका उनले भने ।

नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति भुपाल राईले गण्डकी प्रतिष्ठानको फोरमलाई उपयोग गरेर देशभर सन्देश छर्न पाएको भन्दै खुशी व्यक्त गरें । नयाँ नेपालको मुल्य मान्यता अनुसार प्रज्ञा प्रतिष्ठानलाई अगाडि बढाउनुपर्ने उनको भनाई थियो । जसका लागि आफुहरुले ‘सबै भाषा सबै ज्ञान सबैको प्रज्ञा प्रतिष्ठान’ भन्ने नाराका साथ काम गर्न थालेको खुलाए । देशको सबै भन्दा ठुलो शक्ति प्राज्ञिक सत्ता भएको दावी गर्दै राज्य सत्ताले प्राज्ञिक सत्तालाई हेर्ने दृष्टिकोण राम्रो नभएको गुनासो गरें । प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपतिको मर्यादाक्रममा भइरहने परिवर्तन प्रति समेत उनको असन्तुष्टि थियो ।

केन्द्रका प्रज्ञा प्रतिष्ठानले नयाँ नीति निर्माणको काम गर्ने र प्रदेश र स्थानीय तहका प्रतिष्ठानले सशक्तिकरणको काम गर्नुपर्नेमा कुलपति राईको जोड थियो । आफूहरुबिच आन्तरिक अन्तरक्रियाको अभाव रहेको बेला पोखरामा भएको कार्यक्रमले सकारात्मक वातावरण सिर्जना भएको बताए । सरकारले प्रतिष्ठानको मुल्य मान्यताको बारेमा नबुझ्दा बजेटको सिलिङ घटाएको गुनासो गरें ।

नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति नारदमणि हार्तम्छालीले अवसरको सदुपयोग गर्दै चुनौतीको सामना गर्दै प्रज्ञा प्रतिष्ठानहरु अगाडि बढ्नुपर्ने बताए । सबैलाई समेट्नको लागि जनस्तरमा पुग्नुपर्नेमा उनको जोड थियो । साच्चै साँस्कृतिक अभियान सामाजिक रुपान्तरण गर्न चाहने हो भने ग्रासरुटमा पुगेर उनीहरुले अपनत्व गर्ने खालका कार्यक्रम गर्नुपर्ने बताए । ‘केन्द्रदेखि नगरसम्मका प्रज्ञा प्रतिष्ठानबिच सहकार्य गर्दै सँगसँगै अगाडि जानुपर्ने निचोडमा पुगेका छौं’ उनले भने ।

नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानका पूर्व कुलपति सरुभक्त श्रेष्ठले पुराना कुरालाई विर्सेर सबै प्रज्ञा प्रतिष्ठान मिलेर के गर्न सक्छौ र के गर्नुपर्छ भन्ने कुराको चिन्तन प्राज्ञिक भेलाले गर्नुपर्ने बताए । साहित्य, संगीत, कला र संस्कृतिको क्षेत्रमा राज्यको लगानी बढाउनु पर्नेमा उनको जोड थियो । प्रज्ञा प्रतिष्ठानले आफूलाई आवश्यक पर्ने पूर्वाधारयुक्त संरचना नपाएको कारण केन्द्र देखि प्रदेश सरकारलाई ती कुरामा ध्यानाकर्षण गराउनुपर्ने बताए ।

‘प्रज्ञा प्रतिष्ठानको गठन गरेपछि ती प्रज्ञा प्रतिष्ठानलाई आवश्यक पर्ने भौतिक संरचनाहरुको निर्माण तत्काल गर्नुपर्छ, वा थालनी हुनुपर्छ, अरुको घरमा भाडामा राखेर प्रज्ञा प्रतिष्ठानको मर्यादा रहदैन’ उनले भने ।

नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानका उपकुलपति शम्भु राईले नेपालका सबै प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति, उपकुलपति र सदस्य सचिवलाई एउटै कार्यक्रममा उपस्थित गराई प्रतिष्ठानले गर्ने काम कर्तव्यहरुबारे छलफल गर्ने वातावरण मिलाएकोमा गण्डकी प्रज्ञा प्रतिष्ठान प्रति आभार व्यक्त गरें । संस्कृति परम्परा र संस्कारलाई चिन्न सकिएन भने देश अग्रगतिमा जान नसक्ने उनको भनाई थियो ।

संस्कृतिकर्मी तीर्थ श्रेष्ठले पोखरामा आयोजित अन्तरक्रियाले नेपालमा गठन भएका प्रज्ञा प्रतिष्ठानबिचको सहकार्यको सम्भावना बढेको बताए । ‘सहकार्यको बाटो प्रशस्त गर्न सक्यौ भने सिमित साधन श्रोतबाट असिमित कामहरु सम्पन्न गर्न सक्ने सम्भावना हुन्छ’ उनले भने ।

गण्डकी प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति सुर्य खड्का विखर्चीको अध्यक्षतामा भएको उद्घाटन सत्रमा उपकुलपति गोरे गुरुङले स्वागत र सदस्य सचिव मनकुमार श्रेष्ठले कार्यक्रम सञ्चालन गरेका थिए ।

नेपालका प्रज्ञा प्रतिष्ठानबिचको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा गण्डकी सहित नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठान, नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठान, नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान, मधेश प्रज्ञा प्रतिष्ठान र सुदुरपश्चिम प्रज्ञा प्रतिष्ठानको सहभागीता रहेको छ । अन्तरक्रिया कार्यक्रमको निष्कर्ष सहितको ‘प्रज्ञा पोखरा घोषणा पत्र’ आइतबार बिहान १० बजे पत्रकार सम्मेलन मार्फत सार्वजनिक गरिने गण्डकी प्रज्ञा प्रतिष्ठानका सदस्यसचिव मनकुमार श्रेष्ठले जानकारी दिए ।