• सृष्टि क्षेत्री [कक्षा ९, केफ मावि, पोखरा]

सृजनाको मसीले संसार सजाउने कलाकारिता नहराओस् । अपनत्वको भावनासँगै देशप्रेम, राष्ट्रियता, मानवता, प्रकृति, राष्ट्रप्रेम जीवन्त बाँचिरहोस् । आज हर्षले पुल्कित हुँदा ‘त्याग, बलिदान र सहिद दिवसको महत्व’ शीर्षकले फेरी एकपटक अन्तस्करणलाई घचघचाएको छ । मनले प्रत्येक शब्द–शब्दमा ‘सहिद’ देख्दै आएको छ ।

आफ्नो देश, संस्कृति, अस्तित्व र स्वाभिमानको संरक्षण र स्वतन्त्रताको प्राप्तिका निम्ति आफ्नो ज्यानको बलिदान दिने कुनै पनि महान व्यक्तिलाई नै राष्ट्रका सहिद भनिन्छ । सहिदको बलिदानले समाज वा राष्ट्रमा न्याय र स्वतन्त्रताका लागि लड्न उजागर गर्दछ । सारंशमा सहिद त्यो व्यक्ति हो, जसले कुनै उच्च उद्देश्यका लागि आफ्नो प्राणको बलिदान दिन्छन् र समाजको इतिहासमा उनीहरूको सम्झना र सम्मानको अमिट छाप बसेको हुन्छ ।

सहिदको योगदान र बलिदानलाई सम्झेर हामीले प्रत्येक वर्ष सहिद दिवस मनाउँछौं र उनीहरूको सङ्घर्ष र बलिदानलाई सम्मान अर्पण गर्छौं । ‘दिवस’ शब्दको अर्थ कुनै विशेष दिन भन्ने बुझिन्छ । यो शब्द कुनै विशेष अवसर, सम्झनाका दिन वा उत्सवका समयमा प्रयोग गरिन्छ । उदाहरणस्वरूप ‘सहिद दिवस’ भनेको यस्तो दिन हो जुन दिन हामीले सहिदहरुको बलिदानलाई सम्झन्छौं र उनीहरुको सम्मान गर्छौं ।

नेपालमा सहिद दिवस प्रत्येक वर्ष माघ १६ गते मनाइन्छ । यो दिन नेपाली राष्ट्रिय आन्दोलनका सहिदहरूमा समर्पित गरिएको हो, जसले राष्ट्रको स्वतन्त्रताका निम्ति आफ्नो प्राण त्यागेका छन् । सहिद दिवसमा नेपालभर विभिन्न कार्यक्रमहरु आयोजना गरिन्छन्, जहाँ राष्ट्रपतिद्वारा फूल चढाएर सम्मान गर्दै सहिदहरुको बलिदानलाई सम्मान र श्रद्धा अर्पण गरिन्छ । यो दिन नेपाली समाजमा सङघर्ष, बलिदान र राष्ट्रिय एकताका मूल्यहरूको स्मरण गराउने दिन हो ।

वि.सं. २००७ सालको जनआन्दोलनमा कैयौं नेपाली नागरिकहरूले आफ्नो प्राण गुमाएका थिए । यस जनआन्दोलनमा नेपालका प्रमुख दलहरूले निरङ्कुश र असहमति शासनविरुद्ध सङ्घर्ष गरेका थिए र यसै क्रममा आफ्नो प्राण त्याग गरेका थिए । यस्ता व्यक्तिहरूको सम्झनामा नै सहिद दिवस मनाइन्छ ।

सहिद दिवसले सहिदहरुको सम्मान, लोकतन्त्र र स्वतन्त्रताको महत्व, लोकतन्त्र र अधिकारको रक्षा र सङ्घर्ष र बलिदानको प्रेरणा दिन्छ । सहिद दिवसको महत्व केवल ऐतिहासिक नजरमा मात्र सीमित नभएर प्रत्येक नागरिकहरूलाई आफ्नो देशप्रतिको कर्तव्य, निष्ठा र सङ्घर्षको मूल्यको पुनः सम्झना गराउँछ । सहिद दिवसले हामीलाई अझ बढी लोकतान्त्रिक र समृद्ध नेपाल बनाउन प्रेरित गर्छ र नागरिकहरुको अधिकारको रक्षा गर्न प्रतिबद्ध बनाउँछ ।

नेपाली सहिदहरूको योगदान इतिहासमा अमर रहेको छ । उनीहरूले विश्वास गरेको विचारहरुको रक्षा गर्दै स्वतन्त्रता र समानताका लागि लडेका थिए । उनीहरूको सङ्घर्षको फलस्वरूप आज हामीले प्राप्त गरेको लोकतन्त्र र अधिकारका मूल्यहरुलाई सम्झँदै हामीले प्रत्येक दिन सहिदहरुको योगदानलाई सम्मान गर्छौं ।

सहिदहरूको योगदानले समाजलाई नयाँ दिशातर्फ मोड़न मद्दत पुर्‍याएको हुन्छ । सहिदहरूले जनता र राष्ट्रका खातिर आफ्नो प्राणको त्याग गरेर र रगतको बलिदान दिएर राष्ट्रलाई लोकतान्त्रिक मार्गमा अघि बढ्नका लागि प्रेरित गरेका हुन्छन् । नेपालको इतिहासमा सहिदहरुको योगदान निकै महत्वपूर्ण छ । सहिद गंगालाल श्रेष्ठ, सहिद धर्मभक्त माथेमा, सहिद शुक्रराज शास्त्री, सहिद दशरथ चन्द जस्ता महान व्यक्तिहरुले प्रजातन्त्रको सङ्घर्षमा आफ्नो प्राणको बलिदान दिए ।

सहिदहरुको योगदानले जनताको मनोबल उच्च राखेर आजको लोकतान्त्रिक नेपालको आधार बनाएको छ । नेपाली महान सहिदहरूले प्रजातन्त्रको स्थापना र स्वतन्त्रता प्राप्तिका लागि महत्वपूर्ण भूमिका निभाएका छन् । वि. सं. २००७ को जनआन्दोलनमा महान सहिदहरूले जनतालाई निरङ्कुश शासनविरुद्ध उठ खडा गर्न प्रेरित गरे । ती सङ्घर्षले आज नेपाली समाजलाई लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यताका आधारमा अघि बढ्न मद्दत गरे । सहिदहरुको बलिदान राष्ट्रिय एकता र साहसको प्रतीक बनेको छ ।

अन्तत: सहिदहरुको योगदान नेपाली समाजमा अमूल्य रहेको छ । उनीहरूको साहस र बलिदानलाई सम्झेर हामीले प्रत्येक वर्ष सोही अवसरमा सहिद दिवस मनाउँछौं । सहिद दिवस एक यस्तो अवसर हो जहाँ हामीले आफ्नो राष्ट्रको गहिरो सम्मान र उच्च आदर्शहरुको सम्झना गरेर एकता र समृद्धिको दिशामा अघि बढ्नका लागि प्रेरित हुन्छौं ।

सहिदहरुको बलिदानले राजनीतिक परिवर्तनमा मात्र नभएर सामाजिक र सांस्कृतिक क्षेत्रमा पनि महत्वपूर्ण योगदान पुगेको छ । तिनीहरुको बलिदानले आज नेपाली समाज नयाँ दिशातर्फ मोडिन लागेको छ । सहिदहरुले आफ्नो प्राणको बलिदान दिएकाले नेपाल लोकतान्त्रिक स्वतन्त्रताको मार्गमा अघि बढ्न मद्दत पुर्‍याएको छ । तिनीहरुको योगदानले आज जनतालाई आफ्नो देशप्रतिको निष्ठा र कर्तव्यप्रति सजग बनायो ।

सहिदहरूले आफ्नो प्राणको आहुति दिएकाले आज समाजमा न्याय र स्वतन्त्रताको स्थापना भयो । अतः सहिद दिवसको महत्व केवल ऐतिहासिक र राजनीतिक नजरमा मात्र सीमित नभएर प्रत्येक जनतालाई कर्तव्य र सङ्घर्षको पुनः स्मरण समेत गराउँछ ।

(सहिद दिवसको सन्दर्भमा राष्ट्रिय जनसाहित्यिक संघ, गण्डकी प्रदेश समितिले आयोजना गरेको विद्यालयस्तरिय निबन्ध लेखन प्रतियोगितामा प्रथम स्थान प्राप्त निबन्ध)